Doustny dapson w leczeniu uogólnionej postaci ziarniniaka obrączkowatego

Doustny dapson w leczeniu uogólnionej postaci ziarniniaka obrączkowatego
Ziarniniak obrączkowaty (granuloma annulare – GA) definiowany jest jako niezakaźna, łagodna, przewlekła choroba ziarniniakowa skóry o wciąż nie do końca poznanej etiologii.
Obraz kliniczny choroby jest zróżnicowany, co wynika z występowania trzech różnych postaci: ograniczonej, uogólnionej i podskórnej. GA dotyczy zazwyczaj osób poniżej 30. roku życia. Warto zwrócić uwagę, że u pacjentów z ziarniniakiem obrączkowatym odnotowano zwiększoną częstość występowania niektórych schorzeń, w tym chorób tarczycy, cukrzycy, dyslipidemii i zakażeń wirusowych. Zmiany zlokalizowane w przypadkach typowych wykazują tendencję do spontanicznej remisji, jednakże zmiany uogólnione mogą się utrzymywać nawet wiele lat. Podkreśla się, że uogólniona postać GA stanowi niemałe wyzwanie terapeutyczne, gdyż zmiany chorobowe mogą powstawać powoli, a także niespiesznie ulegać remisji. Efekty terapeutyczne mogą być zauważalne dopiero po upływie 3-6 miesięcy. W przypadku tej odmiany GA jako metody pierwszego rzutu zalecane są fototerapia i leki przeciwmalaryczne. Jednakże korzyści bywają odnoszone u pacjentów stosujących retinoidy, leki biologiczne i immunosupresyjne. Dapson, należący do preparatów z grupy sulfonów, jest stosowany w lecznictwie dermatologicznym od wielu lat, szczególnie w przewlekłych chorobach zapalnych, charakteryzujących się występowaniem nacieków neutrofilowych lub eozynofilowych, np. w opryszczkowatym zapaleniu skóry, linijnej IgA dermatozie pęcherzowej, podrogowej krostkowej dermatozie lub rumieniu wyniosłym i długotrwałym. W przypadku postaci uogólnionej GA dapson może być skuteczny, jednakże jego zastosowanie do tej pory zostało opisane w kilku opisach i seriach przypadków.
Hrin i wsp. opisali wyniki retrospektywnego badania z udziałem 26 pacjentów z uogólniona postacią GA, u których oceniono bezpieczeństwo i skuteczność dapsonu. W tym celu dokonano analizy dokumentacji medycznej chorych, otrzymujących dapson w postaci doustnej w latach 2010-2020. Co istotne, wykluczono pacjentów bez histopatologicznego potwierdzenia choroby przed wdrożeniem leczenia oraz tych, u których nie udało się przeprowadzić pełnej obserwacji po leczeniu. Uzyskane wyniki sklasyfikowano jako: całkowite ustąpienie objawów, częściowa odpowiedź (mniejsza liczba, spłaszczenie lub zanik zmian) lub brak poprawy. Grupę badaną stanowiły głównie kobiety rasy kaukaskiej o średniej wieku 64 lat. Wykwity chorobowe najczęściej miały charakter blaszkowaty i były zlokalizowane na kończynach dolnych (88%), górnych (81%), tułowiu (65%) i szyi (8%). U 12 pacjentów odnotowano obecność towarzyszących zmianom chorobowym dolegliwości świądowych, u 4 – bólu o charakterze pieczenia. Średni czas trwania choroby u pacjentów wynosił 5,6 roku, zanim rozpoczęto stosowanie dapsonu w średniej dawce dobowej 100 mg (25-200 mg) przez średni okres 9,8 miesiąca. Wykazano, że u 14 z 26 (54%) pacjentów nastąpiła poprawa, a początkowe odpowiedzi obserwowano w ciągu średnio 2,3 miesiąca. Jednakże remisja zmian chorobowych nie zawsze miała charakter stały, a po przerwaniu leczenia u 8 pacjentów stwierdzono zaostrzenie choroby. Pacjenci, u których nastąpiła poprawa, stosowali dapson przez dłuższy czas w porównaniu z tymi, u których nie nastąpiła poprawa, a najczęstszą przyczyną przerwania leczenia u osób, które nie odpowiedziały na leczenie był brak skuteczności. Co ciekawe, 65% pacjentów stosowało dapson w monoterapii, w tym u 46% z nich uzyskano odpowiedź na leczenie. Najczęstszymi lekami stosowanymi jednocześnie z dapsonem były miejscowe glikokortykosteroidy, takie jak betametazon, klobetazol i triamcynolon. Dapson u większości pacjentów był dobrze tolerowany – jedynie u 2 pacjentów występowały nudności, a u 8 subkliniczna mielosupresja (po upływie najczęściej roku od momentu rozpoczęcia leczenia), co przekładało się na przerwanie leczenia.
W podsumowaniu badacze podkreślili, że zastosowanie dapsonu u niektórych pacjentów z uogólnioną odmianą GA może być skuteczne, jednakże konieczne są dalsze badania uwzględniające większe kohorty badanych, aby potwierdzić to zjawisko oraz ustalić bilans korzyści i powikłań, które mogą pojawiać się u chorych w trakcie terapii.

Lek. Paulina Szczepanik-Kułak

Na podstawie: Hrin M.L., Bashyam A.M., Feldman S.R., Huang W.W.: Oral dapsone for the treatment of generalized granuloma annulare: A retrospective case series. J Am Acad Dermatol 2022; 86 (4): 911-914. doi: 10.1016/j.jaad.2021.03.045. Epub 2021 Mar 20. PMID: 33753254.

Fot. Pixabay